Pozew rozwodowy należy złożyć w Sądzie Okręgowym właściwym dla miejsca zamieszkania małżeństwa w trakcie jego trwania. Pozew składa się osobiście lub wysyła w dwóch egzemplarzach: jeden pozostaje w sądzie, drugi sąd wysyła do pozwanego.
Warto wiedzieć, że formalnie sąd wymaga, by jedna strona sporu była nazwana powodem, druga zaś pozwanym. Ten podział nie ma jednak żadnych konsekwencji dla przebiegu postępowania.
Każdy rozwód jest inny – nie można z góry określić, ile potrwa postępowanie rozwodowe. Czas od złożenia pozwu do rozpoczęcia postępowania wynosi średnio 3-6 miesięcy. Potem następują kolejne rozprawy, a często także czynności wymagające udziału biegłych sądowych. Głównymi czynnikami, które wydłużają czas trwania sprawy jest postępowanie dowodowe przy orzekaniu o winie oraz brak zgody w kwestiach związanych z dziećmi.
Sądy są przeciążone, ponieważ trafiają do nich sprawy, które często mogłyby zostać polubownie rozwiązane podczas mediacji. Po pomyślnie zakończonym procesie mediacji, ośrodki mediacyjne bądź strony przedkładają ugodę mediacyjną do sądu wraz z wnioskiem o zatwierdzenie. Sąd bada, czy ugoda spełnia wymagania formalne oraz, przede wszystkim, czy jest zgodna z dobrem małoletnich dzieci. Jeżeli ugoda spełni wymagania, to sąd ją zatwierdzi. To znacznie przyspiesza postępowanie sądowe, często wręcz je zastępując.
Trudno ocenić, ile wyniosą łączne koszty związane z postępowaniem rozwodowym, ponieważ każda sprawa jest inna. O wysokości kosztów decyduje charakter konfliktu, nakład pracy specjalistów, a także możliwości finansowe stron. Opłata sądowa od pozwu o rozwód wynosi 600 złotych i zobowiązana jest ją uiścić strona wnosząca pozew do sądu. Jeśli strony dojdą do porozumienia i rozwód będzie orzekany w oparciu o ugodę, sąd zwróci stronom połowę tej kwoty.
Poza opłatą sądową w wielu przypadkach rozwodzący się ponoszą dodatkowe koszty, m.in.: koszty pełnomocników reprezentujących każdą ze stron, koszty badania przez biegłych sądowych czy koszty wywiadu kuratora, który bada warunki bytowe dzieci stron. Łączny koszt wszystkich tych czynności wynosi od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. A nie jest to koszt całkowity postępowania rozwodowego przed sądem – poza aspektem finansowym, często niesie ono niewymierne koszty psychologiczne. Już po orzeczeniu rozwodu dochodzą do tego jeszcze koszty związane z podziałem wspólnego majątku byłych małżonków.
Istnieje jednak rozwiązanie pozwalające zminimalizować wszystkie te koszty – tym rozwiązaniem jest mediacja. W większości przypadków najtańszy okazuje się rozwód, którego warunki wypracowuje się przy wsparciu mediatora.
W sytuacji, gdy któraś ze stron nie jest w stanie samodzielnie reprezentować swoich interesów i nie ma środków na zlecenie pełnomocnikowi reprezentacji w procesie, może złożyć wniosek o przyznanie adwokata z urzędu. Sąd po zbadaniu jej sytuacji finansowej podejmie decyzję w tym zakresie. Istnieje oczywiście możliwość występowania w sprawie rozwodowej samodzielnie – wówczas w toku postępowania wyraża się własne stanowisko bez wsparcia pełnomocnika.
Przesłanki rozwodu to warunki, które muszą zostać spełnione, by sąd mógł zatwierdzić rozwód. Zgodnie z zasadą ochrony rodziny, sąd może orzec rozwód wtedy, gdy małżonkowie wykażą, że nie łączą ich podstawowe więzi. Takim wyznacznikiem pozostawania w konflikcie są przesłanki rozwodu – czyli zerwane więzi emocjonalne, gospodarcze i fizyczne przez min. 6 miesięcy. Oznacza to, że partnerzy spędzają czas oddzielnie, prowadzą odrębne gospodarstwa domowe (nawet jeśli z jakichś powodów ciągle mieszkają razem) oraz, że nie łączą ich relacje seksualne.
Rozwód zawsze wiąże się z silnym stresem i skrajnymi emocjami. Nikt nie powinien przechodzić przez tę drogę bez odpowiedniego wsparcia. Istnieją specjalistyczne ośrodki, gdzie rozwodząca się para otrzymuje kompleksową, fachową pomoc ze strony zespołu osób, który łączy kluczowe w procesie rozwodu kompetencje: prawne, psychologiczne i mediacyjne.
Wszyscy ci specjaliści powinni posiadać odpowiednie przygotowanie, doświadczenie i potwierdzone zawodowe predyspozycje do pełnienia takiej roli. I powinni ze sobą współpracować, pomagając parze w dialogu i wypracowaniu najlepszych rozwiązań rozwodowych.